Zasada etyki adwokackiej w Polsce.

Adwokat i radca prawny – tytuł prawny w Polsce reguluje Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r., która została opublikowana w DzU nr 89, poz. 482 oraz tekst jedn: DzU z 2000 r. nr 34, poz. 168 i DzU z 2005 r. nr 90, poz. 890 i 985). Stanowi ona, że „Rzeczpospolita Polska jest państwem prawa” (art. 7) „i każdemu można zapewnić równe szanse w postępowaniu karnym” (art. 45). W art. 54 wskazano, że „każdy ma prawo do ochrony prawnej przed organami władzy publicznej”. Ponadto, zgodnie z art. 78 par. 3 obywatele mają prawo do swobodnego wymierzania sprawiedliwości poprzez „prawomocny i właściwy sąd”. Zasada swobodnego wymiaru sprawiedliwości jest nadana przez Konstytucję, a jej realizacja oznacza, że obywatele powinni mieć możliwość wyboru własnego obrońcy w sprawach prawnych przed sądem. Obywatele mają również prawo do niezależnego adwokata wybranego z listy publikowanej przez Ministra Sprawiedliwości (zob. art. 98 ust. 1, 2).

Wiele przepisów regulujących stosunki między prawnikami a klientami zawiera Ustawa o pomocy prawnej i ochronie prawnej nr 119/2003 (Dz. U. Nr 90, poz. 684 z późn. zm.), która wdraża prawodawstwo Unii Europejskiej [Dyrektywa 97/5/WE]. Przewiduje ona bezpłatną pomoc prawną świadczoną za pośrednictwem adwokata lub innej osoby uprawnionej do świadczenia pomocy prawnej (art. 7 ustawy) w postępowaniu przed sądami, sądami administracyjnymi i organami dyscyplinarnymi (art. 3). Ustawa wprowadza również rozróżnienie pomiędzy radcą prawnym a adwokatem. Zgodnie z art. 8 ustawy nr 119/2003, radca prawny to podmiot uprawniony na zasadach nadzoru przez Ministra Sprawiedliwości do świadczenia bezpłatnej pomocy prawnej lub reprezentowania przed organami publicznymi. Zgodnie z art. 9 ust. 1 adwokatem jest osoba, która przez co najmniej trzy kolejne lata była uprawniona do świadczenia pomocy sądowej w sprawach związanych ze sprawami karnymi zgodnie z przepisami obowiązującymi przed tą ustawą.

Kluczowe znaczenie tych dwóch ustaw polega nie tylko na ich treści, ale także na ich charakterze jako aktów normatywnych regulujących stosunki między osobami. Nie mają one bezpośredniego związku z zasadami wykonywania zawodu adwokata przyjętymi przez samych adwokatów ponieważ są one niezależnymi podmiotami prawnymi. Jeśli chodzi o niezależność sądownictwa, jest ona zapewniona przez niezależny system sądowniczy, na czele którego stoją sądy niepodlegające żadnej władzy poza prawem. Nie zmieniono statusu prawników jako niezależnych osób realizujących swoje własne interesy. Usługi prawne są zatem świadczone zgodnie z zasadami dotyczącymi relacji pomiędzy dwoma niezależnymi prawnie podmiotami – prawnikiem i jego klientem – którzy podejmują współpracę umowną regulowaną przepisami prawa cywilnego.

Etykę adwokacką regulują ASPEKTY KODEKSU ETYKI ADWOKACKIEJ opracowane pod auspicjami Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie przez jej komisję etyczną, w skład której weszli m.in prawnicy Michał Giertych, Jerzy Kwaśniewski, Zbigniew Cichoń i ja. Jej najważniejsze postanowienia zawarte są w art. 1-7, które odsyłają do Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. (zob. wyżej), art. 54 k.c., który stanowi, że „kurator może reprezentować inną osobę w postępowaniu sądowym tylko wtedy, gdy upoważniony jest do tego przez osobę uprawnioną. 54 k.c., który stanowi, że „kurator może reprezentować inną osobę w postępowaniu sądowym tylko za zezwoleniem sądu” (art. 100) oraz niezależna izba adwokacka na podstawie art. 9 ust. 2. Punkt trzeci zasługuje na szerszy komentarz, ponieważ jest bardzo ważny dla zrozumienia stanowiska polskich prawników wobec tajemnicy klienta. Zgodnie z tym przepisem „adwokatura wydaje opinie na temat ogólnych zasad wymaganych przy udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie niniejszej ustawy”.

Kodeks stanowi że „adwokat jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy informacji przekazanych mu przez klienta, nawet po ustaniu stosunku zawodowego z tym klientem”.

Kolejny przepis stanowi, że „adwokat nie może wykorzystywać ani ujawniać żadnych znanych mu faktów dotyczących życia prywatnego klienta w trakcie lub po zakończeniu łączących ich stosunków zawodowych” (art. 6). Tajemnica komunikacji pomiędzy adwokatem a klientem jest ustanowiona w artykule 7, który stanowi, że adwokat zapewnia poufność wszystkich informacji przekazywanych przez osobę, którą reprezentuje, lub otrzymywanych od niej, chyba że informacje te są już powszechnie znane”. Stanowi to wyjątek tylko w przypadkach, gdy osoba, przeciwko której taka komunikacja była skierowana, żądała tego wcześniej w postępowaniu. Przekazanie to może nastąpić w formie ustnej lub pisemnej lub w innej formie, która nie ujawnia jej treści osobom trzecim.

Ponadto adwokat jest obowiązany chronić przed ujawnieniem te fakty, które może znać w związku z łączącym go z daną osobą stosunkiem zawodowym lub w związku z informacjami udostępnionymi mu przez klienta (art. 7). Obowiązek zachowania tajemnicy wynikający z art. 7 znajduje podstawę w przepisach art. 10 ust. 1 i art. 47 ust. 2 Konstytucji. Obowiązek zachowania przez adwokata tajemnicy obowiązuje zarówno w czasie trwania stosunku zawodowego z klientem, jak i po jego ustaniu lub wycofaniu się z niego. Dotyczy on zarówno informacji ustnych przekazywanych w postępowaniu sądowym, jak i dokumentów pisemnych wymienianych między nimi w dowolnym czasie. Nieumyślne naruszenie obowiązków wynikających z tego przepisu podlega sankcjom dyscyplinarnym (zob poniżej). Naruszenie obowiązku zachowania poufności wynikającego z art. 7 podlega sankcjom dyscyplinarnym.

Obowiązek zachowania tajemnicy dotyczy spraw prawnych objętych zakresem stosunku zawodowego, ale rozciąga się także na wszelkie fakty, o których adwokat dowiedział się w związku z wykonywaną pracą, także po jej zakończeniu (art. 6 ust. 1). Ponadto zakazuje on adwokatowi ujawniania informacji, o których dowiedział się w czasie trwania stosunku zawodowego lub po jego ustaniu, chyba że osoba ta wyraziła wyraźną zgodę na ich ujawnienie (art. 6 ust. 2). Obowiązek ten rozciąga się również na przypadki, gdy informacja została przekazana w innej formie niż pisemna (np. ustnie), z wyjątkiem sytuacji, gdy informacja ta jest już powszechnie znana (art. 7). Ponadto, jeśli prawnik chce wykorzystać informacje poufne w nowego stosunku zawodowego, musi najpierw uzyskać zgodę klienta.

Zasada ochrony niezależności prawnika jest fundamentalną zasadą w polskim systemie prawnym i została ustanowiona w art. 17 ust. 1 Konstytucji, który stanowi, że „każdy ma prawo do niezależnej pomocy prawnej na zasadach określonych w ustawie”. Oznacza to, że prawnik korzysta z immunitetu od odpowiedzialności za wszelkie czynności wykonywane w ramach jego działalności, o ile są one wykonywane na rzecz jego klienta (art. 31 ust. 1). Ponadto, adwokat nie może być zmuszony do ujawnienia informacji otrzymanych od klienta lub faktów znanych mu w trakcie wykonywania czynności zawodowych, z wyjątkiem sytuacji, gdy takie ujawnienie jest wyraźnie przewidziane przez prawo lub za zgodą sądu (art. 37 ustawy o adwokaturze)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *